Jednym z najczęstszych powikłań cukrzycy jest neuropatia, czyli uszkodzenie układu nerwowego, które wiąże się zaburzeniami czucia i nieprzyjemnymi doznaniami bólowymi. We wskazanych dolegliwościach czas odgrywa kluczową rolę, dlatego należy je jak najszybciej skonsultować z lekarzem.

Panie Doktorze, czym charakteryzuje się neuropatia cukrzycowa? 

Neuropatia cukrzycowa jest częstym i przewlekłym powikłaniem cukrzycy, ten charakterystyczny rodzaj uszkodzenia układu nerwowego związany jest z występowaniem bólu. Wiele osób już w momencie rozpoznania cukrzycy ma objawy neuropatii cukrzycowej, czyli uszkodzenia, a nawet zniszczenia nerwów i to zarówno nerwów czuciowych, ruchowych, jak i wegetatywnych, unerwiających nasze narządy wewnętrzne. Neuropatia obniża w znacznym stopniu komfort życia pacjenta, ze względu na towarzyszące uciążliwe objawy pod postacią m.in. zaburzeń czucia dotyku, bólu i temperatury, mrowienia, pieczenia i silnego bólu. Może pojawić się również zaostrzenie bólu o charakterze rażenia piorunem czy prądem. Takie nasilenie zazwyczaj ma bardzo krótki charakter, ale negatywnie wpływa na codzienną aktywność pacjenta.

Na czym polega proces leczenia neuropatii?

Neuropatia cukrzycowa jest zespołem bólowym, który z samej definicji jest nieprzyjemnym doznaniem czuciowym i emocjonalnym. Podstawą jest prawidłowe leczenie cukrzycy i wyrównania glikemii. W tym przypadku u części pacjentów może zmniejszyć się natężenie neuropatii. Niestety w zaawansowanych przypadkach, które prowadzą do powstawania patologicznych zjawisk o charakterze sensytyzacji, samo wyrównanie cukrzycy nie wystarczy. Takie uwrażliwienie ma charakter zmiany pobudliwości neuronów, które w konsekwencji może doprowadzić do tego, że bodziec niebólowy będzie bodźcem bólowym. Takie zjawisko określamy mianem allodyni i charakteryzuje się ono tym, że dla pacjenta np. głaskanie, mocniej wiejący wiatr czy inne standardowe doznania stają się doznaniem nieprzyjemnym, kojarzącym się z bólem. Leczenie przede wszystkim zaczynamy od właściwego wyrównania cukrzycy, ciśnienia i gospodarki lipidowej. Po drugie stosujemy odpowiednie leki, których jest dość sporo. W przepadku leczenia przyczynowego mamy do dyspozycji kwas α-liponowy, który w wielu przypadkach okazuje się pomocny. W leczeniu objawowym stosujemy też leki przeciwpadaczkowe czy nowe leki przeciwdepresyjne.

Kwas α-liponowy dostępny jest w suplementach diety. Czy to dobry wybór?

Absolutnie nie. Musimy pamiętać, że tam, gdzie zaczyna się choroba tam kończy się działanie suplementu. Leczenie i suplementacja to dwie różne kwestie. Suplementacja może być wskazana dla ludzi zdrowych w pewnych szczególnych sytuacjach, kiedy np. choroba jeszcze nie występuje, ale pacjent należy do grupy dużego ryzyka występowania neuropatii. W momencie, kiedy zaczyna się choroba i mamy do czynienia z pierwszymi objawami, szczególnie czuciowymi absolutnie powinniśmy zapomnieć o suplementach. Pacjenci niestety bardzo często nie rozróżniają suplementów od leków. Jest to poważny problem, bo z punktu widzenia skuteczności, efektywności nadal nie wiemy czy suplement w ogóle działa. Kwas α-liponowy, żeby miał właściwości lecznicze musi być podawany w dawce co najmniej 600 mg na dobę. Taka dawka została uznana za skuteczną w badaniach klinicznych. W terapii sekwencyjnej najlepiej dla pacjenta zacząć od formy dożylnej kwasu α-liponowego i później przejść na formę doustną terapii.

Jaki jest mechanizm jego działania?

Jest to skomplikowany mechanizm wewnątrzkomórkowy. W cukrzycy dochodzi do zaburzenia różnych szlaków metabolicznych, w których obecna w nadmiarze glukoza między innymi uszkadza nerwy. Ujmując to jednak najprościej: jednym z elementów, który chroni nerwy i powoduje korzystną zmianę u pacjentów z zaburzeniami czucia jest właśnie kwas α-liponowy. Podstawową jego zaletą jest hamowanie toksycznego działania glukozy, w stosunku do neuronów, których uszkodzenia mogą generować sygnały, odbierane jako ból.

Kiedy powinniśmy zgłosić się do lekarza?

Oczywiście jeżeli ktoś ma cukrzycę, to powinien być pod opieką diabetologa, dlatego w sytuacji, kiedy widzi u siebie zaburzenia czucia, odczuwa pieczenie, palenie czy nietypowe czucie, to powinien jak najszybciej poinformować o tym swojego lekarza prowadzącego. Pamiętajmy, że jest to sygnał do działania i wdrożenia odpowiedniego postępowania w zależności od natężenia objawów, które pozwala znacząco opanować ból i tym samym zmniejszyć ryzyko kolejnych zmian w układzie nerwowym, które mogą doprowadzić do dalszej eskalacji bólu. Chory nie musi cierpieć, najważniejsze, żeby poszedł do lekarza i powiedział o swoich problemach, żeby zwracał uwagę na wszystko to co w jego życiu staje się nietypowe. Rolą lekarza jest natomiast, wykazać u pacjenta z cukrzycą odpowiednią czujność, która w przypadku podejrzeń neuropatii powinna doprowadzić do wykonania odpowiedniego badania diagnostycznego. Jest to proste badanie, które może przeprowadzić każdy lekarz rodzinny i diabetolog, a pozwala ono oznaczyć jakość i zaburzenia czucia.

Dr n. med. Jarosław Woroń – Katedra Farmakologii, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie